Những ngày này, lượng khách ra vào chợ Tân Định (phường Tân Định, TP HCM) khá đông, đặc biệt là khách du lịch. Tuy nhiên, thay vì vui mừng, nhiều tiểu thương lại đứng ngồi không yên vì đang chật vật chuẩn bị chuyển đổi từ thuế khoán sang hóa đơn điện tử từ ngày 1-1-2026.

Mò mẫm xuất hóa đơn

Bà Nguyễn Thị Thoa, tiểu thương bán thực phẩm khô, cho biết bà đã bắt đầu xuất hóa đơn điện tử từ tháng 6 nhưng đến nay vẫn còn rất lúng túng. Mỗi lần xuất hóa đơn cho khách lẻ, bà phải mở ứng dụng trên điện thoại, đối chiếu với sổ tay ghi chú từng bước. "Để xuất một hóa đơn điện tử, tôi phải làm 21 bước, mất hơn 2 phút.

Tôi mong các quy định được đơn giản hóa hơn để phù hợp với trình độ của tiểu thương hiện nay. Trước đây, nộp thuế khoán rất đơn giản. Hàng mua vào cứ giữ chứng từ, cộng thêm phí, thuế rồi bán ra, đa số khách không lấy hóa đơn. Tôi lo lắng vô cùng vì nhiều thứ ngoài tầm hiểu biết. Lo nhất là làm sai, vi phạm pháp luật" - bà Thoa bày tỏ.

Nhiều tiểu thương và hộ kinh doanh đang lúng túng khi các quy định mới về thuế sắp có hiệu lực .Ảnh: LÊ TỈNH

Cùng chung tâm trạng, ông Trần Bình Nguyên, chủ sạp quần áo trẻ em, cho biết gia đình ông đã kinh doanh tại chợ suốt 30 năm, đã quen với hình thức thuế khoán. Nay chuyển sang kê khai, mức thuế tăng và khối lượng giấy tờ nhiều hơn khiến gia đình cũng như nhiều tiểu thương khác rất vất vả. Ông kiến nghị cơ quan thuế cần có hướng dẫn cụ thể về hàng tồn và cho phép gộp các hộ kinh doanh liền kề để kê khai chung. "Gia đình tôi có 3 sạp cạnh nhau nhưng lại phải kê khai theo 3 hộ, rất bất tiện" - ông nói.

Ngoài ra, mô hình kinh doanh tại chợ truyền thống rất khác kênh online nhưng phải cạnh tranh trực tiếp về giá, nên ông kiến nghị nhà nước có thể hạ thuế từ 1,5% doanh thu hiện nay còn 0,8% để "nhẹ gánh" cho tiểu thương. Bởi lẽ, ngoài thuế, hộ kinh doanh còn chịu phí sạp, thuê nhân viên, hoa chi, điện, nước, rác, phí app...

Bà Đoàn Thị Mỹ Chi, chủ sạp Linh Chi chuyên về vải, lại đang lúng túng phần báo cáo thuế và mong được hướng dẫn thêm. Bà cũng mong được đóng thuế theo lợi nhuận thay vì thu theo phần trăm doanh thu nhưng lại không dám lên doanh nghiệp do điểm kinh doanh tại chợ thiếu không gian, không có tiền thuê thêm kế toán.

Về thuế suất 1,5%, theo bà Chi, mức này chỉ phù hợp với những mặt hàng có giá trị nhỏ, không phù hợp mặt hàng giá trị lớn. Ví dụ như vải tơ tằm để may áo dài, thường nhập vào 150.000 đồng/m, bán ra 160.000 đồng/m chưa tính mặt bằng, nhân viên, phí, tồn kho..., trong khi thuế đóng 1,5% doanh số là quá nhiều, dẫn đến nguy cơ bị lỗ. Trong khi việc tăng giá bán để bù thuế cũng không khả thi bởi phải cạnh tranh từ các nơi bán khác, đặc biệt là online.

Làm sao mới đúng?!

Thực tế, hoạt động mua bán ở các chợ truyền thống, quán ăn hay cửa hàng tạp hóa lâu nay vẫn dựa nhiều vào sự quen biết và thỏa thuận miệng, hàng hóa nhập về phần lớn không có hóa đơn đầu vào. Những chứng từ ít ỏi nếu có thường chỉ là giấy viết tay từ các chợ đầu mối hoặc đại lý quen, không đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý thuế hiện nay, thậm chí có thể khiến hộ kinh doanh gặp rủi ro về pháp lý.

Chị Nguyễn Thị Kiều, chủ quán mì Quảng tại TP HCM, cho biết phần lớn nguyên liệu nấu ăn được chị mua từ chợ đầu mối hoặc hộ kinh doanh nhỏ lẻ, khoảng 95% hàng hóa không có hóa đơn. Những mặt hàng thiết yếu như mì, thịt, rau củ, gia vị hầu hết không ai xuất hóa đơn; nếu có thì phải nhờ đại lý lớn và phải cộng thêm 8% thuế.

"Trong quá trình buôn bán sẽ có những mặt hàng phát sinh như rau, bánh tráng, mì… cần mua gấp và gần như không có ai xuất hóa đơn. Cần có thêm hướng dẫn để thực hiện đúng. Nếu điều chỉnh giá theo đầu vào mới lại sợ không cạnh tranh được. Vậy làm sao mới đúng?" - chị Kiều lo lắng.

Chung nỗi băn khoăn, bà Nguyễn Hồng Thái, tiểu thương kinh doanh quần áo tại chợ truyền thống ở TP HCM, cho biết việc nhập hàng từ đầu mối sỉ lâu nay cũng rất hiếm hóa đơn, chỉ những đơn rất lớn mới có. Với các lô hàng nhập từ nhiều tháng trước, hóa đơn giấy bị thất lạc hoặc chỉ có giấy tay thì nay không biết dựa vào đâu để chứng minh nguồn gốc.

"Muốn xuất hóa đơn đầu ra phải có hóa đơn đầu vào. Nhưng với hàng tồn cũ thì lấy gì xác minh? Nhờ họ cấp lại cũng không được. Những tình huống như vậy tôi không biết phải xử lý thế nào" - bà đặt vấn đề.

Không chỉ thiếu chứng từ, nhiều hộ kinh doanh lớn tuổi còn gặp rào cản lớn khi phải thao tác trên ứng dụng xuất hóa đơn điện tử. Họ lo lắng nếu nhập sai số tiền sẽ dẫn đến chênh lệch doanh thu hoặc không biết phải xử lý thế nào khi khách trả lại hàng. Việc phải sử dụng thiết bị số và thao tác phức tạp khiến không ít người cảm thấy việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử "vượt quá khả năng".

Từ thực tế đó, nhiều tiểu thương cho rằng nên duy trì hình thức thuế khoán cho các hộ kinh doanh nhỏ và người lớn tuổi, vừa giảm áp lực giấy tờ vừa tạo điều kiện ổn định buôn bán. Trường hợp phát sinh sai sót vẫn có thể xử lý theo quy định mà không gây áp lực quá lớn lên người kinh doanh. "Cách tính thuế mới có thể hợp lý với những hộ nhỏ có doanh thu 300-400 triệu đồng/năm. Nhưng quan trọng là phải triển khai linh hoạt và có hướng dẫn cụ thể để bà con dễ thích ứng" - anh Nguyễn Thành Công, hộ kinh doanh thời trang, đề xuất.

Ông Đỗ Duy Thanh, chuyên gia trong ngành kinh doanh ẩm thực (F&B), cho rằng mô hình thuế khoán đã vận hành 40 năm. Do đó, để chuyển từ thuế khoán sang kê khai và đóng thuế theo doanh thu thực tế là một quá trình chuyển đổi lớn chứ không chỉ là thay đổi chính sách thuế. Vì vậy, điều quan trọng nhất là tạo điều kiện để hộ kinh doanh có thời gian thích nghi và có đủ công cụ để vận hành đúng chuẩn.

Vì vậy, ông Thanh kiến nghị kéo dài lộ trình hỗ trợ hộ kinh doanh thêm 3-6 tháng để họ có thể thích nghi. Đặc biệt, trong thời gian này nếu người kinh doanh làm sai có thể hướng dẫn làm đúng chứ không phạt.

Ngoài ra, cần xem xét áp dụng giảm trừ gia cảnh cho chủ hộ kinh doanh. "Hiện nay người lao động làm công ăn lương được hưởng, còn chủ hộ, người trực tiếp lao động và chịu rủi ro kinh doanh thì lại không. Điều này tạo cảm giác chưa cân bằng và giảm động lực tuân thủ" - ông nói.

Thủ tướng yêu cầu tháo gỡ khó cho hộ kinh doanh Văn phòng Chính phủ vừa có Công văn số 11154 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính về việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho hộ kinh doanh. Cụ thể, Thủ tướng giao Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành khẩn trương nghiên cứu, tham mưu hoàn thiện toàn diện chính sách thuế đối với khu vực cá nhân, hộ kinh doanh. Lãnh đạo Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Tài chính triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, bảo đảm hiệu quả, tránh chạy theo phong trào hoặc mang tính hình thức. Các bộ, ngành, địa phương cũng được yêu cầu phối hợp với Bộ Tài chính trong quá trình xây dựng, hoàn thiện chính sách thuế; kịp thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thực tiễn để xử lý hoặc trình cấp có thẩm quyền xem xét. M.Chiến

Tình trạng lợi dụng chuyển đổi để lừa đảo Lợi dụng việc các tiểu thương và hộ kinh doanh đang chật vật chuyển sang tự kê khai nộp thuế theo doanh thu, nhiều đối tượng đã mạo danh cán bộ thuế để lừa đảo, chiếm đoạt tiền. Một tiểu thương bán rau củ tại chợ Thủ Đức (TP HCM) cho biết mới đây bà đã bị lừa hơn 150 triệu đồng sau khi nhận cuộc gọi từ kẻ mạo danh cán bộ thuế, thông báo phải hoàn tất thủ tục thuế để tránh vi phạm pháp luật. Đối tượng yêu cầu kết bạn Zalo, hướng dẫn xử lý hồ sơ online và chiếm đoạt số tiền lớn trong tài khoản của nạn nhân. Tình huống tương tự cũng xảy ra tại chợ Nguyễn Tri Phương (phường Diên Hồng, TP HCM). Bà Đàm Vân, Phó trưởng Ban Quản lý chợ, cho biết các đối tượng lừa đảo đã giả danh cán bộ thuế đến tận nơi, yêu cầu tiểu thương thực hiện các thủ tục thuế. "May mắn là tiểu thương đã báo ngay cho ban quản lý nên không xảy ra thiệt hại" - bà Vân kể. Không chỉ xảy ra ở chợ, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ cũng trở thành mục tiêu lừa đảo thuế. Anh Nguyễn Hoàng Huy, bán đồ gia dụng tại TP HCM, kể gần đây có người tự xưng là cán bộ thuế, nói anh phải quyết toán phần thuế năm nay để chuẩn bị sang hình thức mới năm 2026. Người đó dọa nếu không làm sẽ bị phạt, thậm chí bị xử lý hình sự, rồi yêu cầu anh kết bạn Zalo để hướng dẫn online. Anh nghi ngờ nên gọi trực tiếp cho cán bộ thuế phụ trách và mới biết là lừa đảo. Đáng lo hơn, một số hộ còn nhận được giấy mời giả mạo cơ quan thuế với đầy đủ thông tin như thật. Sau khi kiểm tra, cơ quan thuế xác nhận đó là tài liệu giả. Vụ việc khiến nhiều tiểu thương hoang mang, e ngại tiếp cận các quy định và thông tin thuế mới.

(Còn tiếp)

Tác giả: NGỌC ÁNH - LÊ TỈNH

Nguồn tin: Báo Người lao động