Tràn lan vi phạm bản quyền

Chưa bao giờ việc tiếp cận các trận đấu bóng đá quốc tế lại dễ dàng và phi pháp đến vậy trên không gian mạng. Chỉ cần gõ từ khóa tìm kiếm “trực tiếp bóng đá”, “xem bóng đá”…, ngay lập tức cho ra kết quả của hàng chục website “lậu”, như: “XoilacTV”, “Cakhia”, “MitomTV”, “Ls39”, “ColaTV”, “Bongda60”, “Socolive”, “LuongsonTV”… với lịch phát sóng đầy đủ, giao diện bắt mắt.

Riêng hệ sinh thái website lậu “Xoilac” có mức độ phủ sóng rộng rãi với hàng chục tên gọi gần giống nhau như “XoilacTV”, “Xoilac365TV”, “Xoilacz.live”, “Xoilaciik”… được gắn với hàng chục tên miền nước ngoài khác nhau gồm: Xoilaczzzzr.tv, busterrhinos.com, xoilaciik.cc, visitfrenchwine.com, powerindiversityisrael.com, footballandeducation.com, 101wilsonbar.com, benton-franklinsuperiorcourt.com…

Một website xem bóng đá lậu. Ảnh chụp màn hình

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Công Thương, đặc điểm chung của các website này là không có bất kỳ thông tin bản quyền nào và gần như phát “miễn phí” tất cả các trận thi đấu bóng đá trên toàn cầu. Từ các giải bóng đá châu Âu, châu Á, châu Mỹ, giải bóng đá quốc nội Việt Nam (V-League)… đến các trận thuộc giải bóng đá đấu Cup C1, C3 (Champions League, UEFA Europa), Euro, World Cup...

Các website này phát sóng trận đấu với tốc độ tương đối nhanh, có “bình luận viên” tiếng Việt, độ trễ thấp. Thậm chí nhiều khi còn nhanh hơn cả kênh chính thức, nên đã thu hút được đông đảo người xem tìm kiếm, xem “lậu” các trận thị đấu bóng đá. Đặc biệt, trong quá trình phát trực tiếp các trận đấu, logo của các kênh sóng lậu được che đè kín lên logo của đơn vị giữ bản quyền.

Theo chuyên gia an ninh mạng Nguyễn Ngọc Hân, vi phạm bản quyền trong thời đại kỹ thuật số chủ yếu thể hiện ở 2 phương thức là nhà điều hành các trang web bất hợp pháp và người dùng bất hợp pháp. Nhà điều hành bất hợp pháp có cách thức hoạt động và hệ thống hiện đại, sử dụng máy chủ ở nước ngoài, áp dụng công nghệ số hiện đại nên khó ngăn chặn và theo dõi các trang web bất hợp pháp. Người dùng bất hợp pháp trước đây thường tải nội dung để sở hữu riêng hoặc chia sẻ với gia đình, bạn bè.

Đặc biệt, khi mạng xã hội và các nền tảng OTT phát triển, việc bảo vệ bản quyền càng trở nên thách thức, khi khoảng 80% vi phạm nằm ở các nền tảng số. Các nhóm phát lậu có thể nằm tại Việt Nam, nhưng dùng phần mềm VPN giả địa chỉ IP, nhằm lấy nội dung từ nước ngoài và phát cho người Việt, ảnh hưởng đến doanh thu và uy tín của dịch vụ trong nước đã mua bản quyền.

“Thông thường, các đơn vị giữ bản quyền thường phải lập các danh sách website vi phạm gửi cơ quan chức năng để cơ quan chức năng thẩm định và yêu cầu chặn. Tuy nhiên, để đối phó với cơ quan chức năng, các đối tượng chỉ cần thay đổi một vài ký tự là không bị nhà mạng chặn vì không nằm trong danh sách cảnh báo”, ông Nguyễn Ngọc Hân cho hay.

Hệ sinh thái kênh "Xoilac" chiếm tỷ lệ lớn vi phạm bản quyền bóng đá trên các nền tảng số. Ảnh chụp màn hình

Theo một cán bộ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử công nghệ cao (Bộ Công an), với các web lậu, nhà mạng có trách nhiệm cung cấp thông tin và tiến hành ngăn chặn. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, sự phối hợp giữa các nhà mạng với cơ quan quản lý nhà nước chưa thực sự chặt chẽ. Thêm nữa, quy trình từ thời điểm báo cáo đến lúc nhà mạng chặn phải mất 2 - 3 ngày, thậm chí kéo dài đến 10 ngày.

“Quy trình này hoàn toàn vô hiệu với các chương trình phát sóng thể thao trực tiếp thường chỉ diễn ra trong 90 phút và chủ yếu lại vào lúc đêm khuya. Do đó, cần một cơ chế rà soát, báo cáo và xử lý linh hoạt hơn để phát huy vai trò của nhà mạng, đồng thời cũng cần mạnh tay xử lý tội phạm bản quyền”, vị cán bộ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử công nghệ cao (Bộ Công an) nhấn mạnh.

Người xem web lậu có vi phạm pháp luật?

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, luật sư Ma Văn Giang (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho hay, việc xâm phạm bản quyền truyền hình, đặc biệt trong lĩnh vực thể thao hiện đang là một trong những thách thức đáng quan ngại đối với hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Đây không chỉ đơn thuần là vấn đề pháp lý, mà còn gắn liền với yếu tố công nghệ, nhận thức xã hội và năng lực thực thi pháp luật.

Về mặt pháp lý, Việt Nam đã có những quy định tương đối đầy đủ trong Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi 2022), trong đó, quyền phát sóng được công nhận là một quyền liên quan được bảo hộ độc lập. Tuy nhiên, việc thực thi còn gặp khó khăn, đặc biệt khi hành vi vi phạm diễn ra trong môi trường kỹ thuật số xuyên biên giới. Nhiều nền tảng đặt máy chủ ở nước ngoài, đối tượng vi phạm thường ẩn danh, gây khó khăn cho công tác điều tra và xử lý.

Đồng thời, cũng cần nhìn nhận một thực tế rằng, nhiều vi phạm xuất phát từ sự thiếu hiểu biết pháp luật, tâm lý “xem miễn phí”, hoặc sự dễ dãi trong hành vi tiêu dùng nội dung số. Do đó, giải pháp không chỉ nằm ở việc tăng cường chế tài xử phạt, mà còn phải bao gồm cả chiến lược giáo dục pháp luật cộng đồng, nâng cao ý thức tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ.

“Để giải quyết triệt để vấn đề này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp sở hữu bản quyền và nền tảng công nghệ. Khi quyền được thực sự tôn trọng và bảo vệ một cách hiệu quả, thị trường truyền hình thể thao tại Việt Nam mới có thể phát triển lành mạnh, thu hút thêm các nguồn lực đầu tư bản quyền chính danh và đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền công nghiệp sáng tạo”, luật sư Ma Văn Giang phân tích.

Các website vi phạm bản quyền che logo đơn vị giữ bản quyền (khoanh tròn) và quảng cáo cho cá độ bóng đá. Ảnh chụp màn hình

Cũng theo luật sư Ma Văn Giang, thực tế hiện nay, pháp luật Việt Nam vẫn chưa có quy định cụ thể xử phạt người xem lậu. Tuy nhiên, hành vi này có thể bị xem xét trách nhiệm gián tiếp nếu người dùng có dấu hiệu tiếp tay hoặc tổ chức việc xem lậu có thu phí, vi phạm các quy định về quyền tác giả và quyền liên quan theo Luật Sở hữu trí tuệ.

Trong khi đó, một số quốc gia đã có quy định rất rõ ràng và nghiêm khắc. Tại Anh, theo Đạo luật Kinh tế số (Digital Economy Act 2017), hành vi phát tán hoặc xem nội dung vi phạm bản quyền có thể bị phạt tù lên tới 10 năm. Tại Ý, người dùng xem lậu các trận bóng qua hệ thống IPTV bất hợp pháp có thể bị phạt tới 5.000 Euro, đồng thời bị cắt kết nối Internet trong thời gian nhất định. Hay trong khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Singapore, người xem các trận đấu lậu có thể bị phạt từ 3.000 - 10.000 USD.

“Tại Khoản 2, Điều 33 Nghị định 38 của Chính phủ quy định hành vi quảng cáo hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh theo quy định có thể đối mặt mức xử phạt 70 - 100 triệu đồng. Như vậy, việc phát tán hay quảng cáo những trang mạng cá độ bóng đá này cũng được cho là hành vi vi phạm pháp luật”, luật sư Ma Văn Giang viện dẫn luật.

Theo ghi nhận của phóng viên Báo Công Thương, không chỉ đơn thuần phát sóng lậu, các website như Cakhia, Xoilac, Mitomtv… còn là “sân chơi” ngầm của các đường dây cá độ bóng đá online. Trên trang chủ hoặc trong luồng phát trực tiếp trên các trang web lậu này, người xem không khó để nhìn thấy các banner quảng cáo cá độ bóng đá cho cái gọi là “nhà cái uy tín” như “8xbet”, “Vsbet”... Điều nguy hại hơn, các website phát sóng lậu thường không được kiểm soát về bảo mật và là nơi cài cắm mã độc, các quảng cáo độc hại. Nếu người dùng chỉ cần bấm vào một banner hoặc đường link giả mạo, họ đã có thể bị lộ toàn bộ thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, tiềm ẩn rủi ro.

Tác giả: Nhóm PV

Nguồn tin: congthuong.vn